Museum Martena wint RAAK stimuleringsprijs 2020

De RAAK Stimuleringsprijs 2020 is gewonnen door het Friese Museum Martena. Het museum ontvangt 30.000 euro, advies van een specialist en materiaal om de collectie toegankelijk te maken voor slechtzienden en blinden.

Museum Martena ontving de meeste stemmen van het publiek voor hun Aaitour. Dit is een rondgang op eigen gelegenheid, of met een persoonlijke gids, door het museum met een audiotour bij 30 objecten. In de audiotour worden beeldbeschrijvingen gecombineerd met achtergrondinformatie en anekdotes. Daarnaast mag je bij alle 30 onderdelen een object voelen. Dit kan variëren van het volledige gereconstrueerde kostuum van Saepck van Vervou dat op haar portret te bewonderen is (droeg ze eigenlijk ondergoed?), tot de geplooide kraag van een professor. Hand

Manon Borst, directeur Museum Martena: “We willen de Aaitoer een integraal onderdeel maken van de herinrichting van het museum. Hier staat centraal dat iedere bezoeker van Museum Martena met dezelfde informatie weer naar buiten gaat. Een voor iedereen toegankelijk museum is alleen mogelijk door een nieuwe omgeving te creëren. We starten in januari met de herinrichting en hopen de bezoekers in 2023 het resultaat te presenteren. Ons doel is om het meest toegankelijke museum van Friesland te worden.”

De RAAK Stimuleringsprijs, die dit jaar voor de vijfde keer wordt uitgereikt, daagt musea uit om hun collectie toegankelijk te maken voor mensen met een visuele beperking. De prijs is een initiatief van het Oogfonds, het Van Abbemuseum en Stichting Dedicon en wordt ondersteund door verschillende fondsen. De andere genomineerden waren het Chabot museum in Rotterdam en het Lakenhalmuseum in Leiden.

Bron: Voorste kamer

Naast de hoofdprijs van €30.000 waren er ook een tweede van €20000 en een derde van €10000. Deze zijn respectievelijk gewonnen door het Chabot museum en Museum De Lakenhal.

Eye can(t) see art

De tweede prijs gaat naar het Chabot museum voor hun project Eye can(t) see art. Eye Can(t) See Art is een toolkit dat bestaat uit vijf sets thema kaarten met bijbehorende multi-zintuiglijke tools en een app. De speelse thema kaarten bieden hulp en duidelijke instructies/richtlijnen om te observeren, gelijkwaardig te communiceren en gedachten uit te wisselen over de kunstwerken, in combinatie met het gebruik van meerdere zintuigen. De app is er om tot slot, na het exploreren, informatie van het kunstwerk op te vragen. Hierbij krijgen ze achtergrond informatie over het kunstwerk of de kunstenaar, om te reflecteren op eigen bevindingen.
De toolkit is geïnspireerd op observatie en communicatie technieken om met elkaar zonder oordeel te observeren wat er in het kunstwerk te zien is; te luisteren naar elkaar en te bouwen op elkaars bevindingen.

Kijken met je vingers

De derde prijs is gewonnen door Museum De Lakenhal met hun project Kijken met je Vingers. Kijken met je vingers biedt mensen met een visuele beperking een unieke kunstervaring. Topstukken uit de collectie worden in de app verdeeld in een grid. Per vlakje wordt een unieke soundscape ontwikkeld, waarmee het kunstwerk via audiodescripties, geluiden en muziek tot leven wordt gewekt. Afhankelijk van waar je vinger zich op het scherm bevindt, krijg je automatisch het bijbehorende audiofragment te horen. Het bewegen van je vinger over het scherm heeft als voordeel dat je je een beter beeld vormt van hoe de verschillende onderdelen van het kunstwerk zich tot elkaar verhouden. En doordat de afbeelding automatisch inzoomt op de plek waar je vinger zich bevindt, kunnen mensen met beperkt zicht ook de details van het kunstwerk bekijken via hun scherm. Letterlijk kijken met je vingers dus!
Vinger

Bron: RAAK stimuleringsprijs
8 oktober 2020

Horen, ruiken, voelen

Met de juiste aanpassingen valt er tijdens een museumbezoek ook voor blinden en slechtzienden genoeg te genieten

Bij Museum Martena zijn ze het er over eens: kunstinstellingen moeten toegankelijker worden voor mensen met een visuele beperking. Maandag werd onder begeleiding van Stichting Oren en Ogen tekort een ervaringsdag georganiseerd.

Hoe kunnen we Museum Martena in Franeker zo toegankelijk mogelijk maken? Die vraag stelden directeur Manon Borst en conservator Marjan Brouwer zichzelf een paar jaar geleden bij de start van de herinrichting van het monumentale pand aan de Voorstraat in Franeker. De twee wilden naast ‘gewone’ bezoekers ook mensen met een beperking van kunst en cultuur laten genieten, en wonnen vorig jaar de RAAK Stimuleringsprijs.

Die prijs – bedoeld voor het beste idee om de collectie toegankelijker te maken voor blinden en slechtzienden – kreeg het museum voor de Aaitour, een audiotour met dertig verhalen waarbij ook steeds een voorwerp aangeraakt mag worden. Nu gaan Borst en Brouwer een stap verder, door tijdens een speciale ervaringsdag vertegenwoordigers van andere Friese musea en ervaringsdeskundigen (mensen met een visuele beperking) bij elkaar te brengen.

Aan den lijve

“Mensen zonder handicap staan er eigenlijk nooit bij stil hoe het is om wel een beperking te hebben”, zegt Borst over het evenement, dat ook in andere provincies onder begeleiding van Stichting Oren en Ogen tekort wordt georganiseerd. “Op zo’n ervaringsdag ondervind je het aan den lijve. Je krijgt een simulatiebril op waardoor je slechter ziet of wordt geblinddoekt en vraagt je plotseling af waar bijvoorbeeld het liftknopje zit.”

Horen, ruiken, voelen. Dat zijn de zintuigen waarmee eenieder het deze maandagmiddag moet doen. Anders dan bij de meeste andere musea is – behalve de schilderijen – alles aanraakbaar in Franeker. Van authentieke kopjes en schoteltjes om thee mee te drinken tot speelgoed uit de negentiende eeuw.

Alles vragen

Tijdens hun ronde door het gebouw kunnen de vertegenwoordigers van de musea de ervaringsdeskundigen alles vragen. Akke Wiebenga (69) is één van hen. De Sneekse lijdt aan de Ziekte van Devic – een zeldzame variant van multiple sclerose (MS) – en ziet bijna niks meer.

Ondanks haar beperking bezoekt Wiebenga samen met haar echtgenoot jaarlijks tientallen musea. “En zolang de toegankelijkheid goed geregeld is, blijft er ook voor blinden en slechtzienden genoeg over”, vertelt ze. “Audiotours maken het mogelijk om zonder iets te zien toch van schilderijen en andere kunstobjecten te genieten. En gelukkig kan er met speciale apps op je telefoon tegenwoordig ook al veel.”

Alles begint met bewustwording

Wiebenga hoopt dat ervaringsdagen zoals die in Franeker ervoor zorgen dat steeds meer musea toegankelijk worden voor mensen met een visuele beperking. Nu is dat nog lang niet altijd zo. Aanpassingen die een bezoek vergemakkelijken hoeven volgens haar soms niet eens veel te kosten. Maar: “Alles begint met bewustwording.”
Borst knikt wanneer ze het hoort en wijst op een pop in klederdracht even verderop, die onderdeel is van de Aaitour. “Mensen die het schilderij erachter niet zien, kunnen het door de kleren aan te raken toch ervaren.”

Omslag in denken

Het toegankelijker maken van het museum vereiste wel een omslag in denken. “Omdat we hebben geleerd dat je je handen op je rug moet houden wanneer je langs kunstwerken loopt. Maar als ik hier nu om me heen kijk, kan ik alleen maar blij zijn met de koers die we nu varen. En weet je wat het mooie is? Mensen zonder visuele beperking vinden historische spullen aanraken ook hartstikke leuk.”

De komende jaren hoopt Borst de ingeslagen weg met behulp van een speciaal panel blinden en slechtzienden verder te bewandelen. Een plek die door mensen met een visuele beperking zelfstandig kan worden bezocht zal haar museum waarschijnlijk nooit worden. “Maar als iemand zich van tevoren aanmeldt, zorgen wij dat er een vrijwilliger klaar staat, die samen met hem of haar dingen kan beleven. Niet visueel, maar wel op een andere manier.”

Lars Goerres
Bron
11 oktober 2021

Zie ook: Kunst en kunstenaars