Geopende deuren; onderzoek naar de toegankelijkheid van openbare gelegenheden voor mensen met een hulphond
In februari 2004 verscheen een afstudeerscriptie van Lysbert Huizinga en Jacoba Oldenburger over een onderzoek naar de toegankelijkheid van openbare gelegenheden voor mensen met een hulphond. De titel van dit onderzoek luidt ‘geopende deuren’.
aanleiding
Aanleiding voor het onderzoek is een klacht over het weigeren van een vrouw met een geleidehond in een Chinees restaurant.
Het onderzoek wil meer inzicht geven in de rechten en plichten van bezitters van hulphonden en de eigenaren of beheerders van openbare gelegenheden in de Europese Unie.
In Nederland hebben ruim 880 personen een hulphond. Het gaat daarbij om 630 geleidehonden, 280 ADL-honden voor mensen met een motorische beperking en 10 signaalhonden voor dove en ernstig slechthorende mensen.
Wet- en regelgeving
Het onderzoek gaat na wat gebruikers van hulphonden van de wet- en regelgeving verwachten. Ook is onderzocht hoe de regelgeving voor openbare gelegenheden in elkaar steekt. Voorts is gekeken naar wat de Warenwet over honden zegt en welk beleid de horeca in Nederland voert. Ook hebben de onderzoekers de regelgeving in andere Europese landen onderzocht.
Wet- en regelgeving in Nederland
De Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte die in december 2003 van kracht werd, moet mensen met een handicap beschermen tegen behandeling die gebaseerd is op een direct of indirect onderscheid op grond van een handicap. In de arbeidssituatie en in het beroepsonderwijs kan een gebruiker van een geleidehond een beroep doen op deze wet. In andere situaties kan men een civielrechtelijke procedure starten op grond van artikel 162 uit het Burgerlijk Wetboek. Een persoon die geweigerd wordt vanwege een hond moet dan kunnen aantonen dat hij of zij schade heeft ondervonden door de weigering.
Warenwet
In de Warenwet staat vermeld dat op plaatsen waar voedsel wordt bereid geen huisdieren aanwezig mogen zijn. Een bereidplaats is bijvoorbeeld een keuken, maar niet een restaurant; tenzij er sprake is van een open keuken. Er zijn immers restaurants waar maaltijden ter plekke worden bereid. Supermarkten, warenhuizen en winkels zijn geen bereidingsplaatsen tenzij er een open slagerij of horeca-afdeling is. 
Aanwezigheid van hulphonden zoals geleidehonden is in winkels niet wettelijk verboden. Een dergelijk verbod geldt wel voor slagerswinkels. De eigenaren van winkels en restaurants mogen volgens de wet geleidehonden toestaan, maar zijn dit niet wettelijk verplicht.
Wet- en regelgeving in Europa
In de Europese Unie is geen wetgeving op dit gebied. Er is wel een Europese richtlijn tegen discriminatie op de werkvloer.
* In België is er nog geen wet maar wel een wetsvoorstel waarin staat dat het strafbaar is om een hulphond in een openbare gelegenheid te weigeren.
* In Duitsland zijn geleidehonden in restaurants, hotels, supermarkten en andere openbare gelegenheden toegestaan. Voor andere hulphonden geldt dit niet.
De eigenaar van een gelegenheid mag echter wel zelf beslissen of hij de geleidehond toelaat. Ook in ziekenhuizen mogen geleidehonden van de wetgever worden meegenomen, behalve uiteraard bij de afdeling intensive care. Ook hier heeft de eigenaar of beheerder het laatste woord. In het Duitse openbaar vervoer zijn geleidehonden welkom. In concertgebouwen en dergelijke hangt het weer af van de eigenaar.
* Groot-Brittannië heeft wet- en regelgeving over het toelaten van mensen met een geleidehond of hulphond. Dit is een onderdeel van de Disability Discrimination Act uit 1995. Hierin staat dat het niet is toegestaan dat bedrijven die goederen en diensten aanbieden mensen met een handicap weigeren. Het weigeren van de hond wordt op één lijn gesteld met het weigeren van de eigenaar vanwege zijn handicap. In Groot-Brittannië maakt men geen onderscheid tussen geleidehonden en andere hulphonden. Ook taxi’s mogen in Groot-Brittannië mensen met een hulphond niet weigeren. Er staat een fikse financiële sanctie op overtreding.
* Geleidehonden in Frankrijk hebben toegang tot alle openbare gelegenheden. Ook daar bestaat een boete op overtreding.
De bezitter van de hond moet wel een pas kunnen tonen.
* Ook in Ierland is er sprake van regelgeving waarin de toegang van geleidehonden in openbare gelegenheden is geregeld.
* In Oostenrijk is er geen wettelijke regeling over het toestaan van geleidehonden en andere hulphonden in openbare gelegenheden. Het is toegestaan om hulphonden mee te nemen in restaurants. Zij zijn niet welkom in winkels waar voedingswaren worden verkocht.
* De wet in Zweden staat hulphonden toe in restaurants en openbare gebouwen. De eigenaren mogen echter zelf bepalen of zij de hulphond toelaten of niet.
* In Zwitserland zijn geleidehonden in het openbaar vervoer wettelijk toegestaan en mogen niet worden geweigerd. Men is in openbare gebouwen afhankelijk van de eigenaar.
Vergelijking
Uit de vergelijking komt naar voren dat Nederland in de pas loopt met een aantal Europese landen, maar duidelijk achterloopt bij Groot-Brittannië en Frankrijk en in mindere mate bij Ierland en België. Daar bestaat immers een wettelijk verbod op weigering van een hulphond of is dit in voorbereiding.
Gebruikers en hun ervaringen
In het onderzoek is ook aandacht besteed aan de gebruikers van geleidehonden en hun ervaringen. Weigeringen komen niet zo veel voor: bij minder dan 1 op de 200 bezoeken wordt een hulphond geweigerd. Een ander cijfer is verontrustender. Uit een steekproef onder gebruikers van een geleidehond blijkt dat 70% tenminste eenmaal een weigering heeft meegemaakt. 30% hiervan waren weigeringen in een hotel of restaurant, 17% in een taxi, 22% in een supermarkt of winkel, 10% in een zorginstelling, 20% in een bioscoop, concertzaal, theater, dierentuin of museum.
Oneigenlijke argumenten
Restaurants noemen veelal de Warenwet en de angst voor controle door de Keuringsdienst van Waren als reden tot weigering.
Relatief veel weigeringen doen zich voor bij Chinese restaurants. Ook winkeliers noemen de Warenwet en de Keuringsdienst van Waren. Alleen slagerijen en restaurants met een open keuken doen dit dus met recht.
Een andere reden die vaak wordt genoemd is dat het dier overlast geeft en niet gehoorzaamt. Ook wordt gezegd dat men negatieve ervaringen met honden heeft gehad.
Taxichauffeurs noemen vaak als reden dat zij allergisch of bang zijn voor honden of dat honden haren achter laten in de auto. Sommige allochtone taxichauffeurs weren honden uit religieuze motieven.
Zorginstellingen zoals ziekenhuizen, tandartsen en huisartspraktijken geven hygiëne aan als reden om een hulphond niet toe te laten.
In musea, dierentuinen e.d. wordt soms, nogal bot, gemeld dat de gebruiker van een geleidehond toch niets kan zien.
Onwetendheid
Vaak speelt onwetendheid over de functie van de hulphond een rol bij de weigering. Na een brief aan de directie of leiding van een organisatie wordt dan na een aanvankelijke weigering alsnog een hulphond toegelaten.
Bij een weigering gaat ruim 40% van de mensen die dit overkomt weg; ruim de helft probeert te overleggen of protesteert. Een enkeling negeert de weigering en blijft gewoon zitten.
Er zijn gebruikers van een hulphond die van te voren altijd contact opnemen met een openbare gelegenheid om na te vragen of de hond welkom is; er zijn ook mensen die dit nooit of slechts af en toe doen. Het van te voren contact opnemen heeft als voordeel dat men minder vaak voor onaangename verrassingen komt te staan. Een garantie om zonder problemen ergens binnen te komen is dit echter niet.
Waar gebruikers van hulphonden op stuiten is wisselvallig beleid in ziekenhuizen, horeca-instellingen, musea en bij taxichauffeurs.
Aanbevelingen
In het slot van de scriptie worden enige aanbevelingen gedaan. De eerste aanbeveling is het maken van Europese richtlijnen. Nederland kan zelf al wat doen door in de Wet gelijke behandeling het recht op gelijkwaardige toegang tot goederen en diensten op te nemen met als bepaling dat dit ook betekent dat hulphonden niet mogen worden geweigerd, tenzij in specifieke gevallen hiertegen medische of hygiënische bezwaren bestaan. De mogelijkheden tot weigering zijn nu in Nederland in feite te ruim.
Aan de voorlichting kan ook het nodige worden verbeterd, bijvoorbeeld als het gaat om kennis van de Warenwet. In België en Groot-Brittannië bestaan stickers waarmee openbare gelegenheden kunnen aangeven dat hulphonden welkom zijn.
Gebruikers van een hulphond behoren er voor te zorgen dat hun dier als zodanig herkenbaar is en dat de hond aan hun commando’s gehoorzaamt.
Nieuws van 27 augustus 2013:
Lees ook Hulphonden welkom in openbare ruimte