Blind staren op het beeldscherm
Hoewel zijn naam anders doet bevroeden, voldoet Al Gayzian (dat klinkt als een hippe nick-name) niet aan het beeld van de stereotype internetgebruiker: een twintigjarig, blanke jongeman die zijn dagen doorbrengt starend naar zijn beeldscherm. Integendeel: Al Gayzian is een gepensioneerde verzekeringsagent uit Watertown en maakt ondanks zijn 70 jaar veelvuldig gebruik van zijn computer. Hij is echter niet in staat om zich op het computerscherm blind te staren – want blind is hij al!
De meeste mensen die gebruik maken van het net, of hiervoor ontwerpen, realiseren zich niet dat er webgebruikers als Al Gayzian bestaan. Blindzijn en je op het internet begeven, lijkt in zienden-ogen tegenstrijdig. The National Federation of the Blind vecht al jaren tegen vooroordelen over blinden. Mark Mauer illustreert dit in het artikel: ‘Language and the future of the blind’.
Zijn gehele artikel is doorspekt met voorbeelden gericht op taalgebruik gekoppeld aan rechtszaken, waarin blinden worden misbruikt of genegeerd.
Kenneth Jernigan, één van de oprichters van The National Federation of the Blind, concludeert in zijn lezing ‘Blindness the new generation’ (die ook op het net te vinden is: dat je het grote publiek nauwelijks zijn onwetendheid en vooroordelen kunt kwalijk nemen zo lang would-be wetenschappers en journalisten beledigend gewauwel uitkramen.
Blind surfen
Dat blinden actief zijn op het net, bewijst Al Gayzian, die ondanks zijn handicap een fervent Web Surfer is. Hij beweegt zich over het net terwijl hij e-mail verstuurt en ophaalt en luistert naar on-line nieuwsverslagen. Naast artikelen uit o.a. VN en het NRC zijn ook andere Nederlandstalige krantenartikelen te beluisteren, zoals de verslagen uit de Belgische DiGiKrant: een initiatief van de Braillekrant in samenwerking met de Vlaamse Uitgeversmaatschappij.
Aanvankelijk maakten de eerste computers, zoals de Apple II en de IBM, gebruik van niet grafische, op karakters gebaseerde interfaces. Dit was een groot voordeel voor blinden want karakters kunnen op verschillende manieren ‘zichtbaar’ gemaakt worden: via de tastzin, met elektronische brailleregels of via een spraaksynthesizer, zoals Al Gayzin gebruikt. Met behulp van programma’s die tekst voorlezen en door te leren typen, kunnen blinden bijna net zo gemakkelijk gebruik maken van de pc als zienden: goed voor de werkgelegenheid. Op het internet zijn een aantal artikelen te vinden waarin hiervan verslag wordt gedaan, zoals bijvoorbeeld het verhaal van de blindeninternetgebruiker Matthias Weiss.
Matthias Weiss
Matthias Weiss kreeg via het Blinden-und-Sehnbehinderten-Verband een op blindengerichte arbeidsplaats met een bijbehorende computeropleiding. Hij schrijft: “De volgende morgen drijft de nieuwsgierigheid mij uit bed. Goed te weten, dat ik verwacht word. Een ander plus-punt ik ben niet meer onbekend met computers voor blinden. Ik loop over van optimisme en vrolijkheid, een stemming die zich hiervoor -in de wereld van de zienden- maar zelden aan mij openbaarde.” Inmiddels heeft Matthias zijn opleiding succesvol afgerond en werkt als administratief medewerker in de Augenklinik Görlitz.
Grafische interface
Hier in Nederland geven wij Bill Gates een eredoctoraat voor zijn werk en applaudisseren voor zijn inspanningen, juichen gebruikersvriendelijke grafische omgevingen toe, maar vergeten dat voor visueel gehandicapten andere wetten gelden. Een van de verschrikkingen uit de geschiedenis van de personal computer is de MS-DOS interface. Tot ongeveer 1989 was Apple bijna de enige firma die grafische interface op de markt bracht. Met Windows van Microsoft is de grafische interface inmiddels gemeengoed geworden. Met de opkomst hiervan won ook de muis terrein: een hulpmiddel waarmee voorwerpen op het scherm van gebruiker gemanipuleerd kunnen worden. Door de grafische omgeving werd het bureaublad letterlijk gevisualiseerd. Hoe ziet het er voor een blinde uit?
Maarten Bakx: van tekst naar grafisch
Maarten Bakx is een blinde internetgebruiker die dagelijks geconfronteerd wordt met de overgang van een tekstgeoriënteerd naar beeldgeoriënteerd World Wide Web. Hij maakt gebruik van een braille-toetsenbord: een aan de computergekoppelde platte doos met daarin verzonken stiften, die per regel de vereiste combinaties omhoog doen komen en zo tastbare brailleletters vormen. Op deze manier kan hij zonder hulp van anderen mailen, nieuws- en discussiegroepen bezoeken en allerlei informatie downloaden. In de Digitale Stedeling, krant van De Digitale Stad Amsterdam (zie archief), schreef hij een artikel over zijn problemen: “Ook al ben ik blind, toch kan ik van het internet gebruik maken. Dit betekent een echte sprong naar mijn onafhankelijkheid.
Afbeeldingen zijn soms hinderlijk
Er is echter een probleem dat me steeds meer parten gaat spelen: ik kan niet werken met plaatjes (want die kan ik niet zien) en ook met een muis (want die kan ik niet richten).” Bakx legt uit wat het betekent als hij websites bezoekt met veel plaatjes en neemt het Amsterdams Uitburo (AUB) als voorbeeld. Het is voor hem uiterst omslachtig en ingewikkeld om de gewenste informatie te lezen. Van het Uitburo kreeg hij te horen dat een tekstversie van hun site voorlopig niet te verwachten is.
Vervolgens wendde hij zich tot De Digitale Stad, die hem vertelde dat bedrijven via een standaardcontract geadviseerd worden om tevens tekstversies van hun website aan te bieden, maar dat niemand hiertoe verplicht wordt. Bakx zwengelt in de Digitale Stedeling een discussie aan waarin hij stelt dat de internationale snelweg voor iedereen makkelijk toegankelijk moet zijn, dus ook voor blinden. Het grafische aspekt vormt het grote probleem voor blinden. De Europese Unie besloot, in verband met de werkgelegenheid, twee projekten te sponseren die gericht waren op het toegankelijk maken van grafische interfaces voor blinden. Het Instituut voor Perceptie Onderzoek nam deel aan een van deze projekten: het VISA-projekt (Video Interface and Signal Analysis), dat er eenvoudig gezegd op gericht is om informatie van de grafische interface om te zetten in letters.
Het Duitse bedrijf Frank Audiodata, een deelnemer van het VISA- projekt heeft inmiddels software op de markt gebracht onder de naam Blindows.
SoundTablet
Parallel hieraan liep een projekt van Ir. Leo Poll, die een apparaat ontwikkelde dat SoundTablet heet. De tablet produceert een geluid wanneer de muis over bijvoorbeeld een icoon wordt geschoven. In plaats van hand/oog coördinatie die gewone muisgebruikers hanteren, is bij blinden sprake van een hand/oor coördinatie. Een blinde gebruiker bezigt een draadloze muis die heen en weer geschoven kan worden op een hulpmiddel dat SoundTablet heet. Wanneer de muis over het tablet glijdt, signaleert die de objecten op dezelfde wijze als de cursor dat doet op het beeldscherm. Als de muis een object passeert, klinkt er een geluid in de vorm van een omschrijving van het voorwerp dat de muis geraakt heeft. De SoundTablet maakt ook gebruik van geluiden die niet op spraak zijn gebaseerd, deze zijn ontworpen door een conservatoriumstudent, die met behulp van ziende proefpersonen bepaald heeft welk geluid het beste past bij de weer te geven handelingen.