Wijsheid begint met verwondering, meer over Socrates

“Verwondering is het begin van het denken” (Socrates)

Allegorie van de grot:
Mensen zitten aan hun zetels gekluisterd en met hun eendimensionale perspectief nemen zij schaduwen waar die zij voor de werkelijkheid houden. Zij zijn zich er niet van bewust dat zij in een grot zitten. Zij stellen zichzelf geen vragen. Zij kennen geen verwondering.

In de allegorie en het gesprek tussen Socrates en Glauco komen onder andere de volgende vragen ter sprake:
Waarom leven mensen liever in de duisternis?
Waarom kijken zij geboeid (!) naar datgene wat niet werkelijk is?
Waarom maken zij ruzie om schaduwen?
Waarom vechten zij om de macht?
Waarom willen zij het mooie, het rechtvaardige en het goede niet zien?

Filosofie

Vraagtekens

We leven in een wereld die te denken geeft. Verwondering kan daartoe de aanzet geven, tot dat denken. Het denken neemt dan afstand van de vanzelfsprekendheid der dingen en stelt zich de vraag waarom de dingen zijn zoals ze zijn.
Filosofie is verwondering over al wat is, wat het is, hoe het is en waarom het is.

Socrates

Socrates stelde communicatie centraal. Men vond hem altijd ergens op de agora omringd door een groepje toegewijde luisteraars, met daartussen ook enkele achterdochtigen of zelfs afluisteraars.
Hij toetste zijn denkbeelden voortdurend in zogeheten ‘dialectische’ of socratische gesprekken met allerlei mensen, en perste als het ware hun kennis uit hen, om die vervolgens op waarheids- en houdbaarheidsgehalte te onderzoeken en zo nodig te verwerpen. Men noemde deze verwerping aporia, van het Griekse aporein: zich geen uitweg meer weten. Hij vergeleek zijn werkwijze ook met die van een horzel, die een traag paard (Athene) probeerde wakker te houden, en dat leverde hem onvermijdelijk vijanden op. Niet iedereen kon deze methode van onderzoek (elenchus) immers waarderen.
Onderwerpen voor deze dialogen waren meestal deugden als rechtvaardigheid, zelfbeheersing, vroomheid, dapperheid en wijsheid. Door beredeneerd onderzoek van ieders kennis van toepassingen zocht Socrates naar algemeen geldende waarheden en principes voor het menselijk doen en laten, essenties.

Hij was ervan overtuigd dat het mogelijk was door inzicht en kennis de deugd te vinden en vond dat iedereen de deugd kan aanleren, zijnde een zaak van het intellect. Dit denken wordt ook wel het ethisch intellectualisme genoemd. Iemand die ware kennis had van het goede, zou volgens Socrates ook niet in staat zijn om het kwade te doen.

16 reacties

  4. Was het dezelfde grot als waar Plato tot zijn inzichten kwam?
    Nou ja, dat doet er eigenlijk niet zo toe. “Je pense donc je suis”, zei Descartes eens nadat hij zwaar getafeld had. “To be or not to be”, dat zei een of andere Engelsman. Vervolgens zijn mensen gaan twijfelen of die Engelsman wel bestond of dat het een alias was. Niets is wat het lijkt, toch?
    Ik verwonder mij dagelijks over van alles en nog wat.
    Je kunt gedachten relativeren door ze in een ander perspectief te plaatsen. Stel dat die Socrates zijn mening gegeven zou hebben in de kroeg, zo tegen sluitingstijd, dan zouden veel mensen zijn mening anders opgevat hebben, ook als hij geen druppel alcohol had gedronken.
    Gaat zo door Kim!

    Beantwoorden

  5. sommige mensen denken veel, anderen bitter weinig; maar één ding is zeker: nadenken over wat net àchter het ‘eerste zicht’ te ontdekken valt kan een mens zoveel rijker maken; kan ervoor zorgen dat iemand de dingen beter relativeert; rustiger aanschouwt; intenser geniet… …’elk gedrag heeft betekenis’…
    Althans, dat is wat ik erover denk.
    Groetjes
    Vinny

    Beantwoorden

  12. Verwondering is een prachtig goed voor mensen. Ik verwonder mij zelf de laatste tijd heel veel. Gisterenheb ik een heel (ver)wonderbaarlijke ervaring gehad. Door invloed van muziek en het gesprek van dat moment ben ik teruggegaan naar een heel ingrijpende dag uit mijn leven jaren geleden. Vol angst, verdriet en veel, heel veel pijn heb ik het moment van toen weer mogen beleven. Dezelfde angst, dezelfde pijn (lichamelijk dus ook gisteren), hetzelfde gevoel van totale ontreddering kwam ineens terug. maar, omdat ik in veilige handen was, destijds en gisteren ook is die herinnering aan de gebeurtenis ondanks de pijn zo wonderbaarlijk goed voor mij. Destijds werd ik geholpen door een engeltje, gisteren ook weer…. Wonderbaarlijk vaag voor buitenstaanders, maar wonderbaarlijk hemels. Ik ben gisteren weer een stukje wijzer geworden….

    Beantwoorden

Geef een reactie

Uw e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Meer informatie over hoe uw reactiegegevens worden verwerkt.