Kunst; beeldende expressie en blindheid
In 1993 begon ik aan de opleiding Maatschappelijk werk en dienstverlening, aan de Hogeschool in Den Bosch. Het propedeusejaar bevatte een aantal modules die me erg interessant leken, een uitdaging voor me waren. Zo was er het vak Audiovisuele vormgeving, maar ook Drama. En Beeldende expressie. Hierover vertel ik in onderstaande tekst.
Lessen beeldende expressie
Toen ik naar de eerste les beeldende expressie ging, had ik geen idee wat dit voor mij zou gaan inhouden. Ik heb op de havo eindexamen gedaan in tekenen en kunstgeschiedenis en kon me van daaruit weinig voorstellen wat nu bruikbaar zou kunnen zijn. Ik heb toen alleen getekend met o.a. houtskool, potlood en vetkrijt, geschilderd, met linoleum gewerkt en etsen gemaakt. Mijn verwachting was dat ik behoorlijk beperkt zou zijn in mijn mogelijkheden gezien mijn visuele handicap. Als het maar niet acht weken kleien zou worden!
Mijn "angst" bleek, gelukkig, totaal ongegrond. De lessen waren een openbaring voor me. Ik heb het gevoel veel geleerd te hebben in deze acht weken. Ook het tekenen, wat niet echt eenvoudig is als je niets ziet, was een bijzondere ervaring. Ik vond het prachtig mijn gevoelens en gedachten bij bijvoorbeeld een persoon uit mijn klas of een muziekstuk, om te zetten in lijnen, kleuren, vlakken enzovoorts. Dat was helemaal nieuw voor me. Tijdens de nabespreking merkte ik wel dat de anderen voornamelijk concrete dingen tekenden. Nu kan ik dit wel begrijpen want ik heb zelf nooit anders gedaan. Dat wilde ik wel maar ik kon het om de een of andere reden niet. Dus vind ik het alleen maar leuk om op een andere manier je te uiten dan via bijvoorbeeld het tekenen van poppetjes, huizen, dieren en dergelijke.
Diverse materialen kwamen aan bod
Het werken met zeepsteen vond ik helemaal prachtig. Ik kon steeds bijhouden waar ik mee bezig was. Ik denk erover hier thuis, in mijn vrije tijd, mee verder te gaan. Het is leuker om mee bezig te zijn dan met tekenen omdat het resultaat tastbaar is. Ook het boetseren en het werken met ijzerdraad en gips was goed te doen voor me.
De opdrachten maakten het vaak apart. Je was heel creatief bezig en minder gericht op het visuele aspect van wat je maakte. Daarmee bedoel ik dat het in eerste instantie niet prachtig of perfect hoefde te zijn maar dat je vooral de mogelijkheden die bijvoorbeeld klei biedt, moest ‘onderzoeken’.
Ik had nooit verwacht dat ik met zo veel soorten materiaal in aanraking zou komen in acht lessen. Een paar soorten waren nieuw voor me; gips, zeepsteen en pastelkrijt. Ik dacht dat ik, sinds ik blind geworden ben, niet echt meer iets kon doen met ‘kunst’. Tekenen ging niet meer, schilderen ook niet, en altijd boetseren leek me nou ook niet echt ideaal! Gelukkig heb ik me hierop verkeken.
Overigens had ik niet het idee een uitzondering binnen de groep te zijn omdat ik bijna met alles gewoon mee kon doen, zij het soms iets aangepast. Dit vind ik wel belangrijk maar het moet natuurlijk ook kunnen. 
Vervolg
Door de lessen ben ik zelfs aangemoedigd me op te geven voor een beeldhouwweekend. Dat wordt in augustus (1994) speciaal voor visueel gehandicapten georganiseerd. Het is leuk om anderen te leren kennen. Maar het creatief en expressief bezig zijn is ook heerlijk, en ik hoop hiermee thuis iets te kunnen gaan doen.
Conclusie
Ik moet zeggen dat ik dit een heel goed resultaat vind van acht weken les! Ook heb ik nu geleerd mijn gevoelens beter tot uiting te brengen in mijn werk. Helemaal ‘vrij’ werken kan ik nog niet. Vaak ben ik te veel gericht op het mooie van iets. Hier komt wel verbetering in. Als je je gevoel kunt stoppen in het werk dat je maakt, dan vind ik dit een goede uitingsvorm.
Functie van beeldende expressie
Ik denk dat beeldende expressie in een breder verband een vrij belangrijke functie heeft. Kunst is behoorlijk ingeburgerd in onze cultuur. Er zijn vrij veel musea, galerieën, tentoonstellingen, exposities etc. Ook op scholen wordt er aandacht besteed aan kunst, in de vorm van bijvoorbeeld tekenles. Dit begint al op de lagere school, misschien zelfs wel eerder.
Voor mij persoonlijk heeft expressie een vrij grote betekenis. Helaas kan ik geen schilderijen, tekeningen, etsen enz. meer bewonderen maar ik vind het hartstikke leuk om beelden te mogen voelen.
Exposities
Soms krijg ik de kans om naar een bepaalde expositie te gaan waar ik de beelden met mijn vingers mag bekijken. Dit is erg fijn om te doen. Ik merkte wel dat je door op die manier met kunst bezig te zijn sneller ‘verzadigd’ bent. Toen ik nog kon zien hield ik het langer vol om beelden te bekijken dan nu.
Toch is het hierom niet minder indrukwekkend. Ook bleek het minder leuk, of eigenlijk makkelijk, om heel abstracte beelden te bekijken. Het is heel moeilijk om je er een beeld bij te vormen als je alleen kunt voelen. Hierdoor merk ik dat ik nog vrij visueel ingesteld ben. Ik wil er altijd een beeld bij krijgen. Als het ware een soort overzicht van het beeld. Ik denk dat het in zo’n geval leuker is als je het beeld kan zien. Daarom gaat mijn voorkeur toch wel uit naar iets concretere, figuratieve beelden.
Mijn persoonlijkheid en creativiteit
De manier waarop ik werk als ik creatief bezig ben, bijvoorbeeld met kleien, zegt denk ik wel iets over mijn persoonlijkheid. Het gaat allemaal rustig, niet te opvallend en het moet goed zijn. Het is zeker niet te uitbundig. Ik merkte tijdens de lessen dat ik soms te terughoudend was. Ik kan me niet helemaal laten gaan. Het moet allemaal mooi, goed enz. Dit had ik altijd al, het wordt wel minder maar over is het niet.
Het scheelt wel dat de opdrachten die we kregen ons ook heel vrij lieten en ervoor zorgden dat je op een andere manier bezig was met je werk dan door alleen te letten op hoe het eruit ziet.
Kim, 11 april 1994
Lees ook Kim over kunst